Jaka kawa jest najlepsza w podróży? Oczywiście rozpuszczalna! Jej zalety są niezaprzeczalne: szybkość przygotowania, mniejsza waga i objętość niż kawy ziarnistej czy mielonej – w stosunku do ilości potrzebnej do przygotowania jednej porcji napoju – co ma znaczenie w transporcie i długi okres trwałości.
Kawa rozpuszczalna
Kawa rozpuszczalna jest bardzo popularnym napojem produkowanym z ziaren kawy. Powstaje z bardzo skondensowanego naparu kawowego przez suszenie rozpyłowe lub liofilizację, czyli zamrożenie płynu i usunięciu z niego lodu w niskim ciśnieniu na drodze sublimacji. Według polskiego prawa dotyczącego etykietowania produktów, jeśli produkt nazywa się „kawa rozpuszczalna”, musi być czystą naturalną kawą.
Kawa rozpuszczalna – historia
Historia kawy rozpuszczalnej rozpoczęła się pod koniec XVIII wieku. W 1881 roku Francuz Alphonse Allais wynalazł i opatentował metodę produkcji kawy instant. Kilka lat później, w 1889 roku, podobny wniosek patentowy złożył w Nowej Zelandii David Strang. W swojej metodzie wykorzystywał gorące powietrze, jednak z powodów technicznych, produkt nie był dobrej jakości. W większości przypadków otrzymywano albo gęstą ciecz, albo dużą, lepką bryłę kawową.
Przełom w produkcji kawy rozpuszczalnej powstał dzięki… herbacie. W 1899 roku do USA przybył japoński chemik, dr Sartori Kato. Miał zamiar zainteresować branżę herbacianą swoim wynalazkiem – herbatą w proszku. Nie wzbudzała ona jednak zbyt dużego zainteresowania wśród herbaciarzy, ale zainteresowali się nią… właściciele palarni kawy. Pomyśleli, że na podobnej zasadzie jak herbatę, można sproszkować kawę. Dr. Kato zastosował swoją metodę na ziarnach kawowych i w ten sposób powstała kawa instant. Po raz pierwszy można było jej spróbować w roku 1901 na wystawie panamerykańskiej w Buffalo w stanie Nowy Jork.
W tym samym czasie co dr Kato, kawę w proszku „wynalazł” w Guatemala City w Gwatemali Anglik, George Washington. Stało się to przypadkiem. Pewnego razu, gdy po południu wypoczywał w chłodnym cieniu gaju pomarańczowego, zauważył na dzióbku dzbanka z kawą delikatny brązowy proszek. Zaintrygowany nabrał szczyptę i spróbował. Ze zdumieniem stwierdził, że jest to nic innego jak kawa, naturalnie sproszkowana dzięki właściwościom suchego, wysokogórskiego klimatu Gwatemali. George Washington okazał się zdolnym biznesmenem, stworzył firmę rafinującą kawę – G. Washington Coffee Refining Company, która na rynek wprowadziła markę „Red E Coffee”. Zdominowała ona rynek od roku 1910 aż do lat poprzedzających wybuch drugiej wojny światowej.
Dobra kawa rozpuszczalna
W następnych latach kawa rozpuszczalna systematycznie zdobywała rynek. Jednak dopiero w 1930 roku proces ten nabrał rozpędu. Otóż brazylijscy producenci zastanawiali się jak przechowywać nadmiarową produkcję kawy ziarnistej, postanowili przetworzyć ją na rozpuszczalną, wygodniejszą do przechowywania. Później kawa rozpuszczalna przypadła do gustu amerykańskie armii. Podczas drugiej wojny światowej armia amerykańska potrafiła wykupić całą roczną produkcję kawy instant.
Obecnie prawie 50% ziaren kawy produkowanych na świecie wykorzystuje się do wytwarzania kawy rozpuszczalnej. Co ciekawe – najwięcej kawy w proszku sprzedaje się w kolebce Tea Time, Wielkiej Brytanii. Odpowiada ona za 1/3 europejskiego spożycia kawy w proszku. W Polsce kawa instant to około 10% ogółu sprzedaży kawy, w Stanach Zjednoczonych to 7% a we Włoszech jedynie 1%.
Jak powstaje kawa rozpuszczalna
Kawę rozpuszczalną najczęściej produkuje się dwiema metodami: liofilizacji lub suszenia rozpryskowego. Najpierw jednak, niezależnie od technologii, trzeba otrzymać płynny ekstrakt kawy. Powstaje on ze zwykłych wypalanych ziaren, drobno mielonych. Kawa mielona zostaje potraktowana gorącą wodą. Dzięki podwyższonemu ciśnieniu osiąga ona temperaturę około 175 st. C. Aby otrzymać kawę rozpuszczalną, z ekstraktu należy tę wodę odprowadzić, tak aby powstał suchy proszek.
Jak się robi kawę rozpuszczalną
Jedną z metod wyprowadzania wody z ekstraktu kawy jest liofilizacja. W metodzie tej ekstrakt kawy jest najpierw szybko zamrażany i rozbijany na małe granulki. Następnie granulki umieszcza się w komorze suszącej, wypompowuje się z niej powietrze (powstaje niemal próżnia) i ogrzewa. Zmarznięta woda paruje – a właściwie sublimuje, czyli przechodzi w stan gazowy bez przechodzenia w fazę ciekłą. Dzięki odpowiednim warunkom fizycznym panującym w komorze suszącej sublimacji poddaje się jedynie woda, która w postaci pary odprowadzana jest na zewnątrz. W komorze pozostają kryształki kawy rozpuszczalnej.
Kawa w proszku
Drugą z metod produkcji kawy rozpuszczalnej jest suszenie rozpyłowe. Polega w skrócie na rozpyleniu ekstraktu kawy w wysokiej (nawet na 40 metrów) komorze suszarni przez specjalne dysze. Przez tę swoistą płynną mgłę przepuszcza się jednocześnie gorące powietrze (do 240 °C). Woda gwałtownie paruje a drobinki sproszkowanej kawy opadają na dno komory. Drobinki te są często scalane w większe granulki w procesie aglomeracji.