Kawa to ziarno, a właściwie pestka owocu rosnącego na kawowcu. Kawowiec z kolei to drzewo osiągające wysokość około 9 metrów, które rośnie w pasie tropików okalających Ziemię – pomiędzy 25. stopniem długości geograficznej północnej a 30. stopniem południowej. Oczywiście na plantacjach drzewa te, a właściwie już krzewy, przycinane są do wysokości ok. 1,2 – 1,8 m. Co zaskakujące – najlepsze plantacje zlokalizowane są na obszarach, na których kawowiec w naturze nie rośnie.
Na skróty
Gatunek kawy
Na świecie uprawia się praktycznie tylko dwa gatunki kawy: arabikę i robustę.
Arabika to najstarszy i obecnie najbardziej popularny gatunek kawy (75 proc. światowej sprzedaży). Według legendy krzew arabiki odkrył abisyński pasterz (a tak naprawdę jego kozy). Rozpowszechnili ten gatunek kawy na świecie arabscy kupcy – stąd zresztą wzięła się nazwa: Coffea Arabica.
Krzewy arabiki rosną na stromych zboczach gór, na wysokości od 800 do 2000 metrów nad poziomem morza, wymagają dobrego nawodnienia i… cienia – w Etiopii plantacje arabiki zacieniają drzewa a na Hawajach – chmury. Jest gatunkiem trudnym w uprawie i delikatnym, często zapada na różne choroby, atakują ją szkodniki.
Jej ziarna zawierają więcej tłuszczów i cukrów niż robusta. Posiadają za to cztery razy mniej kofeiny – co jest między innymi przyczyną słabej odporności tego gatunku. Kofeina, której nie zawiera zbyt wiele, jest wszak naturalnym pestycydem…
Ziarna arabiki są twardsze niż robusty, lecz mają lepsze właściwości smakowo-zapachowe (flavor – smakowitość). Napar z arabiki jest łagodny oraz ma bogatszy aromat.
Krzewy robusty (Coffea Canephora) są bardziej odporne, nie potrzebują tylu opadów co arabika i lepiej radzą sobie ze szkodnikami i chorobami. Ziarna robusty mają około 1,7 – 3,8 proc. kofeiny (dwa razy więcej niż arabika). Dają nieco kwaskowy i ubogi w aromaty napar. Kawa zaparzona z robusty ma ładną piankę – cremę, dlatego często jest dodatkiem do mieszanek, które ową cremę mają zapewnić.
Robusta pochodzi z Afryki Zachodniej, uprawiana jest na niższych wysokościach niż arabika, od 200 do około 900 metrów nad poziomem morza.
Jest uważana za gorszy gatunek niż arabika. Dzięki łatwiejszej uprawie i większej odporności jest również znacznie tańsza. Sprawdza się jednak jako składnik energetycznych mieszanek oraz półprodukt do produkcji kawy rozpuszczalnej.
Ostatnio pojawiło się na świecie wiele palarni specjalizujących się w robuście – przygotowujących wyselekcjonowane ziarna jak najstaranniej. W efekcie powstaje ziarno o wyjątkowych, jak na typową robustę, walorach smakowych – z dużą zawartością kofeiny.
Rodzaje kaw
Pomimo tego, że na świecie produkuje się praktycznie jedynie dwa gatunki kawy: arabikę i robustę (kolejny gatunek kawy – liberika [Coffea Liberica], ma jedynie 1 proc. udziałów w całej światowej produkcji) to ogromna ilość plantacji kawy, stref geograficznych, krajów, w których produkuje się kawę, sposobów upalania i przyrządzania naparu gwarantuje nam mnogość smaków i aromatów. Poniżej przedstawiamy dziesięć wybranych rodzajów kaw.
Rodzaje kawy
Blue montainz Jamajki. To droga arabika – przede wszystkim z powodu niskich plonów oraz wyjątkowego smaku. Najlepsza jest średnio palona, drobno zmielona – do zaparzaczy. Jest łagodna i aromatyczna. Najlepiej smakuje bez dodatków. Prawdziwa kawa blue mountain posiada certyfikat Jamaican Coffee Industry Board.
Arabika z Nikaragui. Najczęściej podaje się ją średnio paloną i średnio zmieloną – jak do kawiarek, balonów próżniowych i zaparzania w dzbanku. Świetna kawa na śniadanie, łagodna, często wchodząca w skład mieszanek.
Kolumbijska arabika medellin excelso. Najczęściej palona jest średnio lub ciemno. Miele się ją grubo – jak do ekspresów przelewowych z filtrem i pras francuskich. Sprzedawana w postaci czystej oraz jako składnik innych kolumbijskich mieszanek. Mniej kwasowata niż większość kaw z Kolumbii. Cechuje ją pełny aromat.
Brazylijska kawa arabica santos. Wysokiej jakości ziarno uprawiane w rejonie Sao Paolo. Średnio palona i drobno zmielona do zaparzania w dzbanku. Pod względem stopnia łagodności i słodyczy zalicza się do średniogatunkowych. Sprzedawana jest jako samodzielny produkt lub w mieszankach.
Robusta santos pochodząca z Brazylii. Palona na ciemno, zazwyczaj drobno zmielona, do zaparzania w urządzeniach z filtrami. Używa się ją wyłącznie jako składnika mieszanek.
Etiopska arabica mokka. Nazwa tej kawy pochodzi od etiopskiego słowa oznaczającego kawowiec. Jest łagodna, pełnogatunkowa, o charakterystycznym aromacie. Tradycyjnie używa się jej w Turcji, ma mocny smak i zapach – ceniona przez koneserów. Pali się ją średnio. Można ją mielić na pył (do zaparzania po turecku) oraz grubo – do ekspresów przelewowych z filtrem i pras francuskich.
Kenijska – zaliczana do najlepszych kaw na świecie. Ma mocny smak i wspaniały aromat. Nieco ostra i cierpkawa. Średnio palona oraz średnio mielona kenijska arabika jest najlepsza do zaparzania w dzbanku i w kawiarkach.
Kawa robusta z Kamerunu – palona na ciemno, drobno mielona do ekspresów ciśnieniowych. Wchodzi w skład mieszanek typu continental.
Hinduska arabica monsoon malabar jest palona na ciemno i drobno mielona do parzenia ekspresach ciśnieniowych. Dodaje się jej do mieszanek typu continental. Dobra poobiednia kawa.
Arabica z Nowej Gwinei – palona średnio lub ciemno, mielona średnio do zaparzania
w dzbanku. Kawy tej używa się jako składnika mieszanek mountain, czasem do kupienia w postaci czystej.