Aby przynajmniej w skrócie opisać rodzaje ekspresów do kawy, należy odpowiedzieć sobie na pytanie „co to jest ekspres do kawy”? Polska Wikipedia podaje następującą definicję: „zautomatyzowane urządzenie służące do parzenia kawy” w rozwinięciu wrzucając do jednego worka wszystkie urządzenia przelewowe razem z ciśnieniowymi ekspresami do kawy.
Na potrzeby niniejszego tekstu skupimy się jedynie na urządzeniach, które do przygotowywania naparu wykorzystują ciśnienie.
Ekspres ciśnieniowy
Ekspres do kawy ma swoje początki w końcu XIX wieku we Włoszech. Wynalazł go i opatentował w 1884 roku turecki inżynier Angelo Moriondo. Patent został udoskonalony w 1901 roku przez
Luigiego Bezzera a w 1905 roku kupiony przez
Desiderio Pavoni, założyciela La Pavoni. Urządzenia te pracowały z ciśnieniem pary nie wyższym niż 2 bary, ponieważ jego zwiększenie skutkowało, że kawa miała posmak goryczy a nawet spalenizny.
Ekspres dźwigniowy
Nad problemem złego smaku kawy pochylało się wielu, ale dopiero
Włoch Achille Gaggia znalazł skuteczne rozwiązanie, które obowiązuje zresztą do dzisiaj.
Pierwszy wniosek patentowy Gaggia złożył w 1938 roku – zakładał on m.in. rezygnację z gorącej pary na rzecz gorącej wody. W 1947 roku zmodyfikował swój patent dokładając mechanizm tłokowy. Urządzenie sterowane dźwignią dzięki zastosowaniu tłoku sprężynowego uzyskiwało ciśnienie wody sięgające nawet 10 barów. Dzięki temu kawa stała się bardziej aromatyczna i gęstsza niż dotychczasowe espresso. Dodatkowo zyskała tzw. „cremę”, czyli piankę unoszącą się na powierzchni. Z czasem crema stała się wyznacznikiem kawy bardzo dobrej jakości.
Ekspres do kawy
Współcześnie produkuje się tak wiele ekspresów do kawy, że wybór jest bardzo trudny. Można kierować się smakiem kawy, ale to kwestia gustu – np. doskonałą kawę daje
aeropress, który nawet nie jest klasycznym ekspresem. Na smak kawy duży wpływ ma ziarno i
sposób jego mielenia. Rodzaj ekspresu oczywiście również ma wpływ na jakość naparu, ale nie tak duży, jakby się mogło wydawać sądząc po cenach urządzeń i stopniu ich skomplikowania. Wydaje się, że w tym przypadku najlepiej kierować się jakością urządzenia i renomą producenta.
Może kryterium ilościowe? Jeżeli pijemy dużo kaw, często odwiedzają nas znajomi kawosze, to oczywiście lepiej wybrać urządzenie o wyższej wydajności. Automatyczny ekspres do kawy z młynkiem zapewni komfort i wygodę jednej lub dwóm osobom. Jeśli w domu z maszyny będzie korzystać kilka osób, alternatywą do automatycznego ekspresu z młynkiem może być ekspres na kapsułki lub saszetki czy kolbowy. Jeśli ekspres ma przygotowywać kilkanaście lub kilkadziesiąt kaw dziennie, warto rozważyć wybór automatycznego ekspresu profesjonalnego.
Kolejnym wyróżnikiem może być… mleko. Jeżeli uwielbiamy
cappuccino czy macchiato to niewątpliwie najlepszym wyborem będzie ekspres, który przygotuje je dla nas automatycznie. Lub przynajmniej ma wbudowany spieniacz do mleka. Niestety, wiąże się z tym kwestia higieny – ekspresy z systemem mleka wymagają więcej uwagi, ze względu na szybkie rozwijanie się bakterii. Jednak w pełni automatyczne ekspresy mają już coraz częściej wydajne i skuteczne systemy czyszczenia (i odkamieniania), co rozwiązuje nam ten problem.
Dobry ekspres do kawy
Na koniec budżet.
Kwota, jaką wydamy na ekspres do kawy często ma znaczenie zasadnicze. Niska nie oznacza bynajmniej, że zmuszeni będziemy do kompromisów jakościowych. Już z tanich kawiarek (które w sumie mają coś z ekspresu) uzyskamy bardzo smaczne espresso. Również proste ekspresy kolbowe wyprodukują dobry napar, a ekspresy na kapsułki pozwolą „zaszaleć” w wyborze smaków. Z tymi ostatnimi jednak trzeba uważać, ich koszt zakupu jest niski, lecz producenci odbijają sobie to w cenie kapsułek, która może przyprawić o zawrót głowy.
Najdroższe są oczywiście w pełni automatyczne ekspresy z wbudowanym młynkiem do kawy ziarnistej i rozbudowanym systemem podawania mleka. Zasada jest taka: im więcej dodatkowych funkcji, tym wyższa cena. Istnieją już ekspresy tak zaawansowane technologicznie, że bariści szykują się do strajków w obawie przed utratą pracy ;-).
Ekspres dzbankowy
Ekspresami dzbankowymi nazywa się dzbanki (kafetiery, dzbanki Moka) w których
ciśnienie wytwarzane jest przez parę wodną powstałą po zagotowaniu wody. Zasada ich działania jest więc taka sama jak ekspresu, a kawa w nich parzona prawie nie ustępuje w niczym tej z ekspresu.
Ekspresy dzbankowe składają się z trzech części ustawionych jedna na drugiej: pojemnika na wodę, pojemnika na kawę i pojemnika na gotowy napar. Po ustawieniu urządzenia na płomieniu (lub płycie kuchennej), woda w dolnym zbiorniku gotuje się, a ciśnienie wytworzone przez powstałą parę wodną powoduje przetłoczenie wody do góry przez kawę – dzięki specjalnemu lejkowi łączącemu się z pojemnikiem z kawą. Tworzący się napar przeciskany jest przez sitko, które umiejscowione jest w dole górnego zbiornika. Charakterystyczne
bulgotanie i syczenie świadczy o tym, że kawa jest gotowa.
Pamiętajmy, aby zostawiać pustego pojemnika na ogniu. Co jakiś czas należy wymieniać gumowe uszczelki.
Ekspres niskociśnieniowy
Działa podobnie jak ekspres dzbankowy.
Posiada kolbę z pojemnikiem na kawę, którą łatwo mocuje się do ekspresu. Następnie woda pod ciśnieniem ok. 3,5 bara wytworzonym przez parę w zamkniętym podgrzewanym pojemniku, przepływa przez kawę, po czym wlewa się do filiżanki. Woda pod ciśnieniem wrze w temperaturze wyższej niż 100 °C, stąd uzyskany napar jest bardzo mocny, wręcz „przypalony”.
Ekspres wysokociśnieniowy
W ekspresie tym kawę również dozuje się za pomocą kolby. Jednak podawanie gorącej wody jest bardziej skomplikowane. Otóż woda o odpowiedniej temperaturze (92–96 °C) dozowana jest przez pompę, a nie dzięki ciśnieniu pary, dlatego jej temperatura może być niższa. Pompa pozwala również na uzyskanie większego jej ciśnienia: ok. 9–11 barów, dzięki czemu kawa z ekspresu ciśnieniowego posiada charakterystyczną jasnobrązową piankę (crema), składającą się z oleistych substancji wyciśniętych z kawy i nadających jej niepowtarzalny smak, aromat i wygląd.
Ekspres automatyczny
Ma wszystkie zalety ekspresu wysokociśnieniowego. Nie posiada kolby a kawę wsypuje się w większej ilości do specjalnego zbiornika. Często ekspres taki ma wbudowany młynek do mielenia kawy, dzięki któremu za każdym razem napar parzony jest ze świeżo zmielonej kawy. Droższe mają również zaawansowany system podawania mleka.
Wszystkim tym steruje „komputer”, w którego pamięci
zaprogramowane są różne tryby przygotowywania naparu. Dzięki temu naciskając odpowiedni przycisk otrzymamy np.
doskonałe cappuccino, latte, macchiato. Wiele z nich ma też personalizowane profile, z możliwością zaprojektowania kawowych receptur według indywidualnych preferencji.
Ekspres taki może automatycznie czyścić swoją instalację z pozostałości mleka i osadzającego się kamienia. Co czasami może być uciążliwe, gdy mamy ochotę na świeżą kawę a tu maszyna zaczyna procedurę odkamieniania.
Ekspres na kapsułki (lub saszetki)
Wytwarzane przez uznanych producentów a jednak często bardzo tanie. Do w pełni automatycznego przygotowania kawy
wykorzystują specjalne kapsułki lub saszetki ze zmieloną kawą. Kapsułki zamknięte są próżniowo, dzięki czemu kawa zachowuje świeżość i aromat. Oferują mnóstwo smaków i to nie tylko kawy, ale np. gorącej czekolady lub kakao. Niestety oryginalne kapsułki są dość drogie, na popularnych portalach aukcyjnych można znaleźć ich zamienniki (podobnie jak tuszy do drukarek ;-), ale nie polecamy…
